Giai thoại con ma nhà Họ Hứa
Tòa nhà tọa lạc tại số 97,
đường Phó Đức Chính, Q1, TPHCM trải qua bao
thời gian nhưng vẫn sừng sững với dáng
dấp cổ kính, tĩnh lặng, thâm u, càng làm cho những
giai thoại về chủ nhân và ngôi nhà thêm phần
huyền hoặc. Dù hiện nay đã là trụ sở
Bảo tàng Mỹ thuật thành phố nhưng ngôi nhà
vẫn chất chứa rất nhiều điều bí
ẩn, gợi tò mò bởi nó gắn liền với
nhiều huyền thoại cùng tên tuổi một
đại phú người Hoa lừng lẫy của Sài Gòn
trăm năm về trước.
Chú Hỏa - Hui Bon Hoa, hay như nhiều
người Sài Gòn cũ vẫn gọi thân mật là chú
chệt Hứa Bổn Hòa, gốc người Minh
Hương - nhóm người Hoa rời bỏ Trung Quốc
di cư sang nước ta khi triều đình Mãn Thanh tiêu
diệt nhà Minh - được chúa Nguyễn cho
định cư ở Nam bộ từ thế kỷ 17.
Tương truyền, từ hai bàn tay trắng với
một gánh ve chai trên vai, chú đã tạo dựng nên sự
nghiệp lừng lẫy khiến cho người
đời sau còn nhắc. Là một trong tứ đại
hào phú lừng lẫy của Sài Gòn xưa mà dân gian từng
tôn vinh: “Nhất Sỹ, nhì Phương, tam Xường,
tứ Hỏa” (Huyện Sỹ - Lê Phát Đạt; Tổng
đốc Phương - Đỗ Hữu Phương; Bá
hộ Xường - Lý Tường Quan và chú Hỏa - Hui Bon
Hoa). Tuy xếp thứ tư nhưng chú Hỏa là
người có nhiều huyền thoại và để
lại nhiều dấu ấn nhất, trong đó phải
kể đến tấm lòng không chỉ thu vén cho riêng mình
mà còn biết hướng tới cộng đồng
của ông, theo sách ghi chép lại: “tuy làm giàu cho mình đã
đành, nhưng cũng giúp ích rất nhiều cho sự
mở mang thịnh vượng kinh tế miền Nam”.
Mua ve chai nhặt được vàng
Phía trên cổng vẫn còn logo với
chữ “H.B.H” – Hui Bon Hoa.
Sinh thời chú Hỏa làm
nghề mua bán ve chai, theo nhiều người kể trong
một lần thu mua ve chai, chú Hỏa nhặt
được cả túi vàng nằm giấu trong một chiếc
ghế nệm cũ; người khác nói chú mua
được bức tượng đúc đồng
nhưng bên trong đầy vàng. Còn theo một số người
khác, khi lê la hầu như khắp Sài Gòn - Chợ Lớn
để thu mua những thứ bỏ đi của thiên
hạ, chú Hỏa đã mua trúng đồ cổ, “chú
thạo chữ Hán nên biết trong đám đồ
người ta vứt ra có đồ cổ từ thời
Nguyên, đời Thanh, thậm chí từ đời Hán”.
Nhưng có một thực tế ít ai đề cập
đến đó là ngoài sự cần mẫn làm ăn,
chịu khó, chú Hỏa còn có một đầu óc kinh doanh
siêu hạng.
Không chỉ nổi tiếng
trong nước, bấy giờ, chú Hỏa còn lừng
lẫy khắp Đông Dương không chỉ bởi gia
sản kếch sù mà còn bởi sự thức thời. Chú có
hơn chục người con thì hầu hết
được cho đi du học tại các nước
lớn như Anh, Pháp, Đức, Nhật… Được
biết, các con chú ai nấy đều học hành thành
đạt, mỗi người đều được
nhập quốc tịch, được lưu lại làm
việc ở nước sở tại.
Theo nhiều người
kể, nếu ai có dịp vào nhà chú Hỏa lúc trước
giải phóng sẽ nhìn thấy đôi quang gánh đặt
trong tủ kính, trưng giữa nhà như vật vừa
trang trí, vừa là kỷ niệm thuở hàn vi.
Trùm nhà đất
Đi tàu chú Hỷ, ở nhà
chú Hỏa là câu truyền
khẩu nổi tiếng của người Sài Gòn xưa.
Nếu như chú Hỷ là ông “vua tàu bè” có tàu Thông Hiệp
chạy khắp Nam kỳ - Lục tỉnh lúc bấy
giờ thì chú Hỏa là ông “vua nhà đất” với gia
sản ước trên 20.000 căn nhà phố khắp khu
vực Sài Gòn - Gia Định - Chợ Lớn. Ông thành
lập Công ty Hui Bon Hoa và các con, cực thịnh vào
khoảng cuối thế kỷ 19 đầu thế kỷ
20, có những đóng góp rất quan trọng trong việc
xây dựng thành phố Sài Gòn.
Theo nhà nghiên cứu
Vương Hồng Sển: “Hui Bon Hoa có nhiều con cháu luôn
luôn hòa thuận, gia tài giữ nguyên vẹn không chia phần
manh mún, chỉ cùng nhau chia lợi tức, và mỗi khi
cần dùng số tiền to tát thì người trong họ
phải xin chữ ký của người trưởng huynh,
khi ấy ngân hàng mới phát bạc. Nhờ giữ gìn có
phương pháp cho nên sự nghiệp Hui Bon Hoa ngày càng
đồ sộ thêm mãi, không sứt mẻ mảy may nào.
Sơ khởi, chú Hỏa nghe đâu hùn hiệp với
một người Pháp bao thầu khuếch trương
các tiệm cầm đồ (Mont de piété) trong Nam Kỳ.
Hiện nay phố xá Sài Gòn một phần lớn là của
Công ty Hui Bon Hoa làm chủ. Nhưng công ty này được
tiếng là “rất biết điều và không eo xách, làm khó
người mướn phố”.
Không chỉ xây các dinh thự
hoành tráng cho gia đình mình, chú Hỏa còn xây những dãy
phố, cùng hàng loạt các công trình dân dụng dành cho
cộng đồng như bệnh viện, chùa chiền…
Trong số các công trình tiêu biểu vẫn được
sử dụng cho đến ngày nay có Bảo tàng Mỹ
thuật thành phố, khách sạn Majestic, Bệnh viện
Từ Dũ, Trung tâm cấp cứu Sài Gòn, Nhà khách Chính
phủ, chùa Kỳ Viên, khách sạn Palace - Long Hải… Majestic
là khách sạn đồ sộ bậc nhất thời
ấy, được thiết kế theo đồ án
của một kiến trúc sư người Pháp. Cũng
như Bảo tàng Mỹ thuật hay Nhà khách Chính phủ,
Majestic xây dựng theo phong cách Baroque rất được
ưa chuộng thời bấy giờ và ngay cả hiện
nay, nó mang dáng vẻ kiến trúc cổ châu Âu thời
phục hưng, cổ kính và sang trọng bậc nhất
Sài Gòn ngay khi xây xong vào năm 1925.
Dinh thự có 99 cửaCổng chính vào Bảo tàng Mỹ thuật
Nằm ở khu tứ giác
đắc địa của Sài Gòn là Phó Đức Chính -
Lê Thị Hồng Gấm - Calmette - Nguyễn Thái Bình,
hiện tòa nhà được dùng làm Bảo tàng Mỹ
thuật thành phố. Từ trước 1975 đã có
rất nhiều lời đồn đại, cho rằng
ngôi nhà này có… ma! Nhiều người kể đã nhiều
lần nhìn thấy bóng trắng thấp thoáng lướt
đi qua các dãy hành lang trong đêm khuya, người khác
khẳng định đã nghe hồn ma đêm đêm
hiện về gào khóc.
Giai thoại ngày càng nhiều,
đến nỗi trước 1975 có cả một bộ
phim tựa đề “Con ma nhà họ Hứa” (hãng phim
Dạ Lý Hương, đạo diễn Lê Mộng Hoàng),
gắn liền với tên tuổi của các ngôi sao màn
bạc VN thời bấy giờ như Bạch Tuyết,
Thanh Tú, Dũng Thanh Lâm, Thanh Việt, Tùng Lâm, Năm Sa
Đéc… Bộ phim gây tiếng vang lớn, là một trong
những bộ phim ma đầu tiên của điện
ảnh VN, dù kỹ thuật “nhát ma” của ta lúc ấy
được xếp vào hạng… thô sơ.
Tòa nhà vốn là dinh thự
chính của chú Hỏa, được thiết kế
rất đẹp và độc đáo theo phong cách Art - déco,
kiểu dáng kiến trúc cổ hòa hợp giữa hai
trường phái xây dựng Á-Âu, tường nhà
được đúc kiên cố, dày từ 40-60cm. Ngôi nhà
hiện đã trên trăm tuổi, được xây
dựng vào những năm 20 của thế kỷ
trước. Tương truyền khi thiết kế, dinh
thự này có một trăm cửa lớn, cửa nhỏ
và cửa sổ. Thế nhưng, Toàn quyền Đông
Dương khi duyệt thiết kế đã bắt
chủ nhân bỏ đi một cửa và không
được mở cổng chính với lý do cổng này
to hơn cổng Dinh toàn quyền, vậy nên hiện nay dinh
thự chỉ có chín mươi chín cửa.
Mặt bằng tổng
thể khối nhà hình chữ U, cấu trúc bên trong tòa nhà
hiện bao gồm: tầng hầm dành cho khối văn
phòng làm việc; tầng trệt dành cho các gallery hoạt
động triển lãm và kinh doanh tranh như Không Gian Xanh,
Lạc Hồng, Nhật Lệ, Spring…; lầu 1 là nơi
trưng bày tranh tượng mỹ thuật; lầu 2 trưng
bày các đồ gốm sứ, thủ công mỹ nghệ
truyền thống. Chính thức thành lập từ năm
1987, và đưa vào hoạt động năm 1992, cho
đến nay số hiện vật được
trưng bày tại Bảo tàng Mỹ thuật TP đã lên
đến gần 20.000, trên diện tích hơn 4.000m2,
đây là nơi lý tưởng để tổ chức các
hoạt động triển lãm và sinh hoạt văn hóa
nghệ thuật.
“Hồn ma” trong ngôi nhà cổ
Căn phòng này trước
đây là phòng ngủ của con gái chú Hỏa.
Chú Hỏa có hàng chục
người con trai nhưng con gái thì chỉ có một,
lại rất xinh đẹp nên chú đặc biệt
cưng chiều. Bỗng nhiên, không còn ai thấy cô con gái
ấy xuất hiện nữa. Từ đó, vào những
đêm khuya thanh vắng, từ trong tòa nhà vẳng ra
tiếng kêu khóc thảm thiết. Rồi một sáng,
người Sài Gòn giở nhật trình ra, ngỡ ngàng
thấy có mẩu tin chú Hỏa đăng cáo phó báo con gái
mất. Mẩu tin còn cho biết do con gái bị bạo
bệnh ra đi bất đắc kỳ tử, lại
nhằm vào giờ trùng nên tang lễ chỉ làm sơ sài, thi
hài sẽ được đưa đi an táng tại khu
đất thuộc Long Hải, cạnh ngôi biệt thự
nghỉ mát của gia đình.
Từ đó, dư luận
bắt đầu đồn đại dữ dội,
không ít người quả quyết đã tận mắt
thấy “hồn ma” con gái chú Hỏa đêm đêm xuất
hiện trong khu nhà gào rú, khóc than. Người khác bảo
thấy có bóng áo trắng, tóc xõa, phất phơ lướt
đi trong đêm, dọc hành lang, qua những cửa sổ
để ngỏ (dinh thự chú Hỏa đặc biệt
có rất nhiều cửa sổ).
Một hôm, đám người
hiếu kỳ vồ lấy một anh thợ
được thuê vào dinh thự sửa chữa
điện, rồi cùng toát mồ hôi lạnh khi nghe anh này kể
về một căn phòng rất đặc biệt trên
tầng cao nhất. Phòng rất đẹp và đầy
đủ tiện nghi nhưng lại rất giống
một phòng giam bởi sự kiên cố và bí hiểm bao
trùm. Cửa ra vào phòng này có khoét một ô nhỏ và anh
thợ điện quả quyết đã nhìn thấy
người làm rón rén truyền khay thức ăn qua ô
cửa nhỏ đó…
câu chuyện được
dịp bùng nổ. Người bảo con gái chú Hỏa còn
sống, người bảo đã chết, người nói
cô con gái ấy còn sống nhưng cũng như đã
chết vì bị tâm thần…
Thời gian sau, các tờ báo lá
cải Sài Gòn lúc đó lại đưa tin: vì hám của
(theo tập tục người Hoa thường chôn theo
người chết nhiều của cải), nên vào một
đêm, hai tên trộm lẻn vào quật mồ con gái chú
Hỏa và họ thấy quan tài trống rỗng…
Một quyển sách có tựa
đề “Ngôi mộ cổ nhà
họ Hứa” khá phổ biến trên văn đàn
người VN tại hải ngoại, của tác giả
Phạm Phong Dinh lại viết: cô con gái chú Hỏa tên
thật là Hứa Tiểu Lan, mất vì bệnh nan y,
được chôn cất trong ngôi mộ cổ cạnh
nghĩa trang Biên Hòa. Một hôm có anh thương binh tên Tính,
tình cờ đi lạc vào khu nghĩa trang. Đoạn này,
sách mô tả: “Dưới ánh trăng mờ, Tính trông
thấy một cái bóng trắng đang đi vòng quanh những
nấm mồ, tà áo dài bay phất phới theo từng
cơn gió đùa. Một con cú đang đậu trên chòm cây
cao su rúc lên một tràng dài kinh dị. Có lẽ nó đã trông
thấy chiếc áo trắng ma quái chập chờn giữa
những nấm mồ hoang...”.
Sự thật ?
Vào cái thời kỳ ấy
nền Y học Tây Phương theo bước chân
người Pháp du nhập vào Việt Nam, Sài Gòn là nơi Tây
y phát triển nhất.... Nhưng cái bệnh độc ác
nhất vẫn chưa có thuốc chữa đó là "Phong
Cùi" giống như bệnh AIDS hiện nay... Cô con gái
rượu của chú Hỏa mà ông cưng nhất đã
mắc phải căn bệnh hiểm nghèo này, ông chạy
chữa rất nhiều nơi Tây Y có bác sĩ riêng Đông
Y cũng chẳng được vì mấy ông này nghe
nhắc tới Phong Cùi là bó tay chạy làng đâu dám thí
mạng mà ngồi chuẩn đoán (bởi vì Phong Cùi
mức độ lây lan nó rất lớn) nên người
nhà người hầu trong nhà cũng phải cách ly. Nên
nhốt cô vào 1 căn phòng hằng ngày có người lo
cơm nước qua cái khe cử sổ , mọi cánh
cửa ra vào căn phòng bi khóa chặt hành lang đó cũng
bi cách ly ko ai qua lại ở phía mặt sau ngôi nhà trên
đường Phó Đức Chính hiện nay. Từ 1 cô
gái xinh đẹp đã trở nên cùi lở tóc tai rối
bời rồi xấu xí đến ghê rợn, cô gái
tuổi còn thanh xuân bi bệnh nan y này quả là 1 cú sốc
rất lớn lại bị người nhà cách ly giam
cầm cho dù hiền cách mấy cũng trở nên
"Hận đời" và lâu lâu la hét và chửi rủa
nhưng không ai quan tâm... Họ chỉ sợ duy nhất 1
điều là lây bệnh.
Rồi cái gì tới nó cũng
tới cô bé ko còn sức chống chọi được
căn bệnh ra đi trong sự im lặng của bao
người . Người đau đớn nhất là chú
Hỏa, mặc dù ông tài sản vô số cũng đành
bất lực nhìn con gái ra đi trong sự chịu đau
đớn về thể xác và tinh thần. Vì quá
thương con nên chú Hỏa không an tán chôn con liền mà ông
liệm đứa con gái vô 1 cái hòm bằng đá
"loại đá giống Granic hiện nay" bên trên
đậy kín bằng 1 tấm kính dày 5 phân, và để mãi
ở giữa ngôi nhà của mình mà không chôn cất. Và
cũng từ đó lâu lâu người ta lại nghe
tiếng rên rĩ hờn ghét trách móc vọng ra từ
căn phòng đó….
“Con ma nhà họ Hứa” trở lại ?
Hôm đó đúng tròn vào ngày giỗ 1 năm của
đứa con gái bất hạnh nhà cũng tổ chức
cúng kiến và mời bà con ngươi quen bạn làm ăn
tới dự, Chú Hỏa đặt may 1 bộ áo
đầm trắng, mua 1 con Búp bê nháy mắt "có nghĩa
là nằm xuống nó nhắm mắt đứng dậy nó
mở mắt" và 1 đĩa cơm gà, chú Hỏa sai cô
người hầu đem lên tận phòng và luồn vô khe
cửa đặt 1 hộp đựng áo đầm, 1 con
búp bê, 1 đĩa cơm để cúng cô chủ xấu
số... Khi khách đã ra về hết lúc
đó tầm cở 2 - 3 giờ trưa, cô người
hầu lên phòng dọn đĩa cơm xuống khi mở
cửa lòn tay cửa sổ thì chợt bất ngờ:
"Đĩa cơm ai đã ăn hết phân nửa".
Khi trong căn phòng mọi cửa sổ cửa ra vào
đều được khóa chặt từ lâu, theo ánh sáng
leo loét từ ô cửa chổ cô người hầu dội
vào nhìn vào chiếc hòm kính đã mở hơn phân nữa con
búp bê đứng sững trên lồng kính mắt chớp lia
lia liên tục.. xa xa có 1 bóng người con gái thoát ẩn
hiện sau chiếc váy đầm treo lơ lững phía
cuối phòng.... Cô người hầu bật ra tung chạy
xuống và bị té đến trẹo giò mặt trắng
bệch y như ma ám "Giống như người ta nói
lấy lưỡi lam cắt không ra miếng máu", mãi 1
lúc sau mới nói nên lời "Cô chủ về.... Cô
chủ về !!" và sự việc này cũng xảy ra
tương tự đối những cô hầu khác. Về
sau mọi người nhận ra có điều không tốt
xảy ra nên đã phá xác quấn vải liệm mấy
lớp của cô và chuyển vô quan tài bàng gỗ và
đưa đi an táng chôn cất trong êm xui và bí mật!
Và, trong vô số các mẩu chuyện
huyễn hoặc, câu chuyện trên có lẽ gần sự
thật hơn cả. Thế nhưng, sự thật
như thế nào về chú Hỏa và con gái chú thì cũng
đã theo chú xuống mồ.
Ngôi nhà có “hồn ma” con gái chú
Hỏa nay đã được dùng làm nơi triển lãm,
trưng bày các tác phẩm nghệ thuật, hàng ngày mở
cửa đón khách trong và ngoài nước đến tham
quan. Diện mạo mới cùng sự ngăn nắp, sang
trọng và không khí nghệ thuật ngập tràn đã
đẩy lùi vẻ thâm u của dinh thự và phần nào
đẩy lùi những giai thoại huyền hoặc
chất chứa đầy màu sắc mê tín vào quá khứ.
