Bia có tốt cho sức khỏe không?

Hè sắp đến với thời tiết nóng nực thì bia trở thành một thức uống không chỉ thích hơp mà còn “khoái khẩu” cho các đấng mày râu.

Trang báo Forbes ngày 17 tháng 3 năm 2008, tác giả Allison Van Dusen có nêu ra 10 lý do lành mạnh để uống bia, căn cứ vào một số nghiên cứu khoa học. Đó là từ 30-35% ít bị heart attack, tăng chất béo lành HDL, giảm rủi ro máu cục, giảm hóa già, bảo vệ khỏi tử vong vì bệnh tim mạch, tăng trí tuệ giảm Alzheimer, giúp xương chắc mạnh, giảm biến chứng tiểu đường. Nhưng Allison nhấn mạnh ở chữ vừa phải moderation. Vừa phải là 240 cc (12 oz) tức hai chai mỗi ngày, quý bà thì chỉ ½ mà thôi. Dựa vào những kết quả nghiên cứu gần đây thì uống bia có chừng mực tốt cho sức khỏe. Sau đây là vài lợi ích và những nguy cơ cho việc uống bia “điều độ”:

Xương cứng cáp hơn – Nghiên cứu của đại học Tuft năm 2009, dựa theo kết quả sau khi thí nghiệm trên 100 loại bia cho thấy độ đặc của xương cao hơn ở những người uống từ 1 đến hail on bia một ngày, nhất là bia làm bằng lúa mạch.

Tim khỏe hơn- Kết quả nghiên trên hơn 200 000 người năm 2011 cũng chứng minh nguy cơ nhồi máu tim giảm 31% ở những người uống bia chừng mực trong khi nguy cơ này lại tăng cao ở những người uống quá nhiều. Một phúc trình của đại học Harvard cho biết uống chút bia mỗi ngày sẽ làm lượng HDL tăng lên, giảm nguy cơ bị nghẽ mạch máu.

Tốt cho thận – Vì bia ngăn ngừa và làm giảm việc cấu thành sạn thận đến 40% dựa theo sự giải thích là chất calcium sẽ hỗ trợ cho xương được cứng hơn và calcium sẽ không xâm lấn và thành sạn trong thận.

Tăng cường trí nhớ - Tác dụng của bia là chống lão hóa. Theo một thống kê so sánh 11 000 phụ nữ lớn tuổi thì những vị uống một lon bia mỗi ngày có trí óc trẻ hơn những ai không uống đến 18 tháng tuổi.

Giảm nguy cơ bị ung thư -  Ướp thịt với bia trước khi nướng cũng đã được thử nghiệm để chứng minh là chất đường tiết ra từ bia khi nướng thịt đã ngăn ngừa sự cấu thành acid HCA, một chất tố có thể gây ung thư.

Tằng cường chất bổ trong cơ thể - Viện nghiên cứu về dinh dưỡng và thực phẩm ở Hòa Lan khám phá rằng những người uống bia điều độ có 30% lượng vitamin B6 nhiều hơn người không hề uống, ngoài ra bia cũng tạo nhiều hàm lượng B9 và B12 cho cơ thể.

Giúp chống liệt não – Đây cũng là kết quả một công trình nghiên cứu ở đại học Harvard cho thấy nếu hấp thụ đúng liều lượng rượu hoặc bia sẽ ngừa được việc máu bị đóng cục, giúp máu lưu thông dễ dàng lên tim, lên cổ và não như vậy sẽ giảm cơ nguy bị liệt não.

Giảm nguy cơ tiểu đường – các nhà nghiên cứu ở đại học Harvard cũng khuyến khích những người trung niên uống bia điều độ hơn vì kết quả quan sát 31.000 nam giới ở độ tuổi trung niên là khả năng mắc bệnh tiểu đường loại 2 giảm 25%.

Giảm bệnh cao áp huyết – Rượu đỏ có tiếng là tốt cho tim nhưng căn cứ vào thử nghiệm của đại học Harvard với 25 000 phụ nữ từ 25 đến 40 tuổi, thì những người tiêu thụ một liều lượng bia vừa phải gần như không hề bị cai áp huyết so với những người uống rượu.

Sống thọ hơn – Kết luận này được nêu lên dựa vào sự tổng hợp của hơn 50 nghiên cứu Bộ Nông nghiệp Hoa kỳ ước lượng rằng việc uống bia điều độ đã góp phần giảm mức tử vong đến 26 ngàn người mỗi năm. Một phúc trình ờ Châu Âu cũng cho kết quả rằng uống bia không chừng mực thì tuổi thọ có thể giảm đi 2 năm.

Tuy nhiên chúng ta cũng nên cẩn thận khi ghiền bia và phải hiểu những tác hại của nó gây ra:

Không giải khát bằng bia – Bia được nhiều người dân dùng như một thức uống làm dịu cơn khát, giảm tiết mồ hôi. Nhưng trên thực tế uống bia có thể làm dịu cơn khát nhưng lại khiến cơ thể đổ mồ hôi nhiều hơn. Theo các chuyên gia y tế, uống bia giúp đem lại cảm giác mát mẻ nhưng khi đi vào cơ thể nó kích thích sự bài tiết hormone tuyến thượng thận, khiến nhịp tim, mạch máu mở rộng, tăng bề mặt nhiệt, do đó làm tăng sự bốc hơi nước, gây khô miệng. Đồng thời bia cũng kích thích thận, đẩy nhanh quá trình trao đổi chất và đòi hỏi bài tiết, muốn đi tiểu làm cơ thể mất độ ẩm hơn.

Không ăn với thực phẩm nướng  – Nhiều người uống bia có sở thích dùng với đồ nướng. Trong mùa hè chế độ ăn uống này càng phổ biến. Tuy nhiên cách ăn đó có khả năng gây bệnh gout, thậm chí ung thư. Các chuyên gia khuyến cáo rằng thực phẩm nướng chủ yếu là hải sản, nội tạng động vật và thịt…Trong khi đó bia là loại thực phẩm chuyển hóa purine cao, là một yếu tố quan trọng trong việc gây bệnh gout. Nếu đồng thời ăn thịt nướng khi uống bia thì nguy cơ bện gout tương đối cao. Ngoài ra trong quá trình nướng thịt, không chỉ sản xuất các chất benzopyrene gây ung thư chẳng hạn như acid nucleic trong thịt sau khi phân hủy nhiệt tạo ra đột biến gene có thể gây ra ung thư. Uống bia làm cho mạch máu đường tiêu hóa giãm ra và hòa tan các chất của bề mặt niêm mạc đường tiêu hóa, khiến protein càng dễ dàng được hấp thụ vào cơ thể làm tăng nguy cơ gây ung thư của các chất gây ung thư. Vì vậy uống rượu hay bia nên tránh ăn với thịt nướng nếu chúng ta thực sự muốn ăn, hãy ăn thêm một số loại rau lá xanh để có thể làm giảm tác dụng phụ.

Không uống bia quá lạnh – Thời tiết nóng oi bức uống bia đem lại cảm giác vô cùng thoải mái, dễ chịu. Tuy nhiên nhiệt độ bia quá thấp không chỉ ảnh hưởng đến hương vị mà còn có thể dẫn đến các bệnh khác nhau. Các chuyên gia nói rằng bia chỉ nên được lưu trữ trong tủ lạnh với nhiệt độ kiểm soát khoảng 5 – 10 độ C. Bởi vì độ hòa tan của CO2 hàm chứa trong bia sẽ biến đổi tăng hay giảm tùy theo nhiệt độ, các thành phần của bia sẽ điều chỉnh trong không gian nhiệt độ này để hình thành được mùi vị tốt nhất. Bia có nhiệt độ quá thấp không những uống không ngon mà còn làm cho protein ở trong bia bị phân giã, thành phần dinh dưỡng bị phá hỏng. Quan trọng hơn nhiệt độ bia quá thấp sẽ làm suy giảm nhiệt độ cơ thể người uống, dẫn đến lưu lượng máu giảm, ảnh hưởng đến chức năng tiêu hóa. Trường hợp nặng có thể là đau bụng co thắt, tiêu hóa khác và có thể dẫn đến tá tràng tăng nhãn áp, dẫn đến áp lực tụy keo để kích thích bài tiết tuyến tụy gây viêm tụy cấp tính.

Không nên uống quá nhiều – Hàm lượng cồn trong bia không cao, dinh dưỡng phong phú nên nhiều người cứ thoải mái uống. Nhưng trong thực tế uống bia không giới hạn gây ra nhiều hệ lụy. Có người có thói quen uống bia thì uống liền một lúc 3 – 4 chai, đại lượng nước uống vào rất nhanh sẽ bị đào thải ra ngoài nhưng cồn thì sẽ nhanh chóng được hấp thụ làm cho cồn trong máu tăng. Nếu suốt cả mùa hè ngày nào cũng uống nhiều bia sẽ khống chế ảnh hưởng đến sự hoạt động thông thường của tế bào, cũng có thể dẫn đến sự tích trữ mỡ từ đó gây ra “bụng bia” và còn ảnh hưởng đến chức năng thông thường của tim mạch. Các chuyên gia chỉ rằng uống nhiều bia sẽ tăng gánh nặng của thận, gan , tim và gây tổn hại các cơ quan quan trọng. Trong khi đó quy trình sản xuất rượu bia có chứa chất acid oxalic, nucleotide đen khi đi vào cơ thể dễ làm tăng acid uric, thúc đẩy hình thành sỏi.

Người báo mập không nên uống bia tươi – Bia tươi là loại bia phải thông qua màng lọc thanh trùng để tẩy trừ vi khuẩn. Ở nhiệt độ từ 5 – 10 độ C các loại thành phần dinh dưỡng và các mùi vị trong bia tươi cũng ổn định nhất. Loại bia này giữ lại được các enzyme hoạt động, chứa các amino acid và protein hòa tan phong phú hơn và do đó nó có xu hướng phổ biến hơn so với bia nấu chín. Nhưng nên chú ý những người béo phì không thích hợp để uống bia tươi. Theo các chuyên gia tư vấn thì bia tươi có chứa nấm men có thể tồn tại trong cơ thể con người, có thể thúc đẩy sự tiết dịch dạ dày trong cơ thể, tăng cường sự thèm ăn. Những người béo phì uống bia tươi sẽ dễ hấp thụ chất béo hơn so với bia nấu chín thông thường khiến bệnh béo phì có xu hướng trầm trọng hơn.

Bia cũng như bất cứ loại rượu hay bia nào cũng có tai hại của nó nếu chúng ta không uống một cách chừng mực (responsible drinking). Uống vừa phải, bia không gây tác hại. Nhưng uống nhiều, bia có thể đưa tới nghiện, phụ thuộc vào bia và có ảnh hưởng xấu cho bản thân, gia đình và xã hội. Nghiện bia đã được coi như một bệnh của cơ thể, giống như các bệnh khác. Có điều hơi khác, là bệnh nghiện bia thường lại do chính người bệnh tự ý gây ra.

Nguyên do nào đưa tới nghiện bia?

Có nhiều nguy cơ đưa tới nghiện bia như di truyền, rối loạn tinh thần, khó khăn trong công việc làm ăn, gia đạo bất an, áp lực rủ rê của bè bạn, sự quảng cáo và sự sẵn có của bia trong tủ lạnh. Khi mới dùng, bia có tác dụng kích thích tinh thần. Nhưng nếu tiếp tục, bia trở thành chất làm dịu thần kinh, ảnh hưởng tới sự suy nghĩ, cảm xúc và xét đoán. Tiếp tục uống nữa, bia gây tổn thương cho não bộ và các cơ quan bộ phận khác, người nghiện có thể rơi vào tình trạng hôn mê, tử vong.

Bia gây ra viêm gan, xơ cứng gan, viêm loét bao tử, viêm tụy tạng, cao huyết áp, suy nhược cơ tim, hư hao xương, giảm tình dục, viêm dây thần kinh ngoại vi, tăng nguy cơ bị ung thư cuống họng, thực quản, gan và ruột già.

Uống bia khi mang thai đưa tới khuyết tật cho thai nhi. Ngoài ra, nghiện bia còn đưa tới xáo trộn nếp sống gia đình, ly dị, kém khả năng làm việc và học hành, tăng tai nạn xe cộ, vi phạm luật giao thông, nhiều nguy cơ tự tử, giết người.

Phải làm gì nếu muốn chữa bệnh nghiện bia? Điều kiện tiên quyết là người nghiện bia phải thừa nhận mình có vấn đề với bia và có nhu cầu giúp đỡ để ngưng uống bia. Rồi tìm kiếm nơi điều trị, hỗ trợ càng sớm thì sự hồi phục càng có nhiều triển vọng thành công hơn. Bệnh nhân có thể đến trung tâm tư vấn về lạm dụng chất gây ghiền, nói chuyện với một chuyên viên về lãnh vực này. Họ sẽ hỏi một số câu hỏi về thói quen uống bia để xác định coi xem mình có vấn đề với bia hay không cũng như trắc nghiệm sự “muốn chừa” bia của mình. Hãy thành thực trả lời các câu hỏi. Nếu chuyên viên này cho rằng mình có dấu hiệu nghiện bia và quyết tâm muốn ngưng, mình sẽ được giới thiệu tới một trung tâm cai nghiện với nhà chuyên môn chữa bệnh nghiện. Ngoài ra mình cũng nên tham dự sinh hoạt của các tổ chức hỗ trợ người nghiện ngập như Alcoholic Anonymous (AA), Al-Anon để cùng chia sẻ khó khăn và cùng nhau từ bỏ bia rượu.

Ảnh hưởng lâu dài của việc nghiện bia và rượu được xếp hạng từ lượng cồn thấp tiêu thụ (ethanol) làm say xẩm cho đến tác hại của việc nghiện ngập. Sự nguy cơ có thể phát triển như bị nghiện ngập, áp huyết cao, ăn khó tiêu, bệnh đau tuyến tụy tái phát (chronic pancreatitis) và hệ thống thần kinh tỷ lệ thuận với việc nghiện rượu chè hay bia, v.v…Việc uống bia quá độ cũng như ghiền thuốc phiện sẽ gây ảnh hưởng tai hại cho nhiều bộ phận trong cơ thể như bộ não, nghẽn mạch máu (coronary heart desease), bệnh đau gan và ung thư gan, v.v.v….

Chúng tôi biết hai người bạn ngoại quốc mắc phải nghiện rượu, cũng như nghiện bia có điều là uống 5 chai bia thì sẽ gây tác hại tương đương 1 chai rượu. Anh đồng nghiệp tên John Dove khi làm việc chung với anh, miệng lúc nào cũng có mùi thuốc lá và rượu chè. Anh uống và hút liên miên mỗi khi anh có dịp. Tháng 6 năm 2006 lần cuối cùng anh làm việc chung với chúng tôi trên một công trình lớn về Telecom cho hãng CBC (Canadian Broadcasting Corp). Lúc ấy anh John khoe với tôi là anh vừa đệ đơn xin về hưu non ở cái tuổi 55. Ngày về hưu chính thức của anh là 31 tháng 12 năm 2006. Ba tháng sau tức vào tháng 9 thì bà xã anh John gửi email vào sở cho biết anh vừa qua đời vì ung thư gan và lan đến phổi. Bà xã anh khóc mượt vì anh chưa tận hưởng được đồng lương hưu nào mà mất đi như vậy thì bà xã anh xem như không được thừa hưởng quỹ về hưu non của anh John cho cuộc đời còn lại của bà.

Một anh bạn khác rất thân tên Sean gốc Britain là một công chức cao cấp cư ngụ gần nhà chúng tôi. Mỗi buổi ăn trưa hay tối anh đều uống cả 1 chai rượu vang đỏ (red wine). Anh Sean cho biết là uống rượu và mê đàn bà đẹp là hai cái thú nhất trên đời của anh. Tôi quen anh hơn 30 năm.  Cách đây 3 năm, sau một bửa ăn anh Sean bị đau bụng khủng khiếp. Người ta vội kêu 911 để đưa anh Sean khẩn cấp vào nhà thương.  Sau khi bác sỹ khám nghiệm mới biết là anh có hột sạn khá to trong tuyến tụy (pancreas) và họ cho anh cái hẹn đi phẫu thuật. Từ đó anh Sean bị cấm hẳn không được uống một bất cứ chất cồn nào như bia và rượu nữa khi anh vừa được 55 tuổi. Tháng 1 năm 2012, tức sau 3 năm phẫu thuật anh Sean cãm thấy mắt trái hơi mờ trước khi lấy máy bay về thăm mẹ ở London. Anh đi khám lại bác sỹ và họ cho biết vì việc phẫu thuật ở tuyến tụy pancreas gây ra phản ứng phụ là pancreas làm việc yếu đi không tiết ra đủ chất insulin để hấp thụ chất đường trong máu. Vì thế lượng đường trong máu gia tăng đáng kể và anh được BS cho biết tạm thời không được đi máy bay. Thật tội nghiệp anh Sean vừa được 57 tuổi mà bây giờ bị cấm hẳn việc rượu bia và mắc phải bệnh tiểu đường cho cuộc đời còn lại của anh. Cuộc đời anh Sean xem mất đi vỉnh viễn một thú vị của đàn ông cũng vì lạm dụng quá độ việc ăn uống lúc sinh thời.

Lưu ý là uống bia mãn ngày mãn tháng, lon trước rước lon sau thì hậu quả tai hại cũng nhiều. Chẳng hạn như trở thành bét nhè nghiện rượu, xơ cúng ung thư gan, ung thư miệng… Ấy là chưa kể phá rối an ninh trật tự công cộng khi say xỉn, gây gổ hận thù, thân chủ thường xuyên của khám nhỏ khám lớn. Ngoài ra, có nghiên cứu cho rằng uống vài ly bia/ngày có thể tăng rủi ro ung thư như nhũ hoa nữ giới.
Thành ra bia không phải là tốt cho mọi người.
Như giáo sư Charlie Bamforth, Đại học California ở Davis, nhắc nhở là không nên coi bia như một dược phẩm. Uống bia vì ý thích nhưng vừa phải là điều cần nhớ.

Vài chuyên gia cho rằng uống “chừng mực” sẽ làm cho tim đập “điều độ” trong khi đó ngược lại nhiều chuyên gia khác cho rằng việc uống “chừng mực” sẽ dẫn đến nguy cơ nghiện ngập.

Theo chúng tôi nghĩ thì hay hết là mỗi cá nhân phải có ý thức trách nhiệm và tự kiểm soát việc uống bia một cách “chừng mực” (responsible drinking). Luôn nhớ quy luật chung là dù uống rượu vang hay bia cũng phải có sự chừng mực và điều độ làm kim chỉ nam. Bia không làm ta chết ngay ngoại trừ bị ngộ độc không kịp cấp cứu kịp thời nhưng bia chỉ gậm nhắm sức khỏe người uống cho đến lúc bệnh gan sinh ra trầm trọng khó chữa. Người ta ví gan như nhà máy hóa chất là cơ quan khử độc số một của cơ thể. Bia và rượu là độc chất của gan và gan phải làm việc thật cực nhọc để loại thải chất độc này ra đường tiêu hóa. Khi việc uống bia hay rượu kéo dài lâu thì gan làm việc giải độc quá sức để cuối cùng sẽ bị nhiễm những chất độc này, biểu hiện bằng những men gan – là chất tăng trong máu khi chức năng gan bị rối loạn, tế bào gan bị tổn thương và giảm trở lại mức bình thường khi gan được phục hồi.  Bia và rượu làm giảm chất glutathione - là chất bảo vệ nhu mô gan, mặt khác làm tăng tổng họp chất béo trong tế bào gan đưa đến gan bị nhiễm mở.  Nếu uống bia và rượu kéo dài sẽ đưa đến viêm gan, xơ gan hay tệ hơn sẽ đưa đến ung thư gan và tử vong.

Chúng ta đang ở cái tuổi cao niên, chu trình sinh lão bệnh tử không ai tránh khỏi. Cố gắng sống khỏe lúc về già để tránh làm một gánh nặng cho người thân chung quanh trước khi chúng ta nhắm mắt thanh thản ra đi là hay nhất…

Nguyễn Hồng phúc (tổng hợp & nghiên cứu)